ژیمناستیک در سال ۱۹۰۸ احتراع شد در گذشته ورزش‌های مشابه ژیمناستیک در مصر و چین باستان هم تمرین می‌شده اما ریشه ژیمناستیک امروزین به یونان باستان می‌رسد و نام این رشته هم از واژه یونانی gymnazein آمده که معنای تحت‌اللفظی آن «تمرین کردن برهنه» است. در آن دوران ژیمناستیک همچون ورزش‌های دیگری مانند پرش، دو، پرتاب دیسک، کشتی و بوکس به عنوان بخشی از تمرینات نظامی و آماده‌سازی افراد برای جنگ محسوب می‌شد. این ورزش‌ها برای کسب قدرت و انعطاف عضلانی لازم برای جنگ‌های تن به تن اهمیت داشتند. از آن‌جا که آموزش‌های نظامی برای همه شهروندان یونان لازم بود و و یونانی‌ها پرورش بدن و ذهن را با یکدیگر کاملاً مرتبط می‌دانستند، ژیمناستیک اهمیت فرهنگی زیادی در آموزش‌های و تمرینان آنان داشت. ابتدا این رشته در ژیمنازیا (Gymnasia) ورزشگاه‌های روباز بزرگ انجام می‌شد و سپس وارد برنامه تحصیلی مدارسی شد که در آنها به جوانان ژیمناستیک را در کنار موسیقی، ریاضی و فن بیان می‌آموختند. ژیمناستیک همچنین راهی برای تمرینات بدنی افراد برای آمادگی در جشنواره ورزشی مهم المپیک بود که از سال ۷۷۶ قبل از میلاد تا ۳۹۳ پس از میلاد هر چهار سال برگزار می‌شد.
با تعطیلی المپیک باستانی، تمرین ژیمناستیک یونانی از رونق افتاد تا اینکه در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی دوباره در اروپای غربی احیا شد. احیای ژیمناستیک در واقع همراه با جریانی صورت گرفت که احیای ارزش‌های مرتبط با ژیمناستیک یعنی نیرومندی نیم‌تنه بالایی بدن، بدن عضلانی، کشش، نرمی، انعطاف، استواری و تعادل هم در آن دیده می‌شد. این نظریه یونانی‌ها که ذهن سالم در بدن سالم است، نیز همراه با تمرینات ژیمناستیک احیا شد و پشتیبانی برای تمرین و آموزش این ورزش بود. در اواسط سده نوزدهم فردریش جان تلاش زیادی برای وارد کردن ژیمناستیک به نظام آموزشی آلمان کرد. جان که به «پدر ژیمناستیک» معروف است تعدادی از مهم‌ترین ابزارهای ژیمناستیک از جمله بارفیکس، پارالل، خرک حلقه، چوب موازنه، نردبان ژیمناستیک و خرک‌های پرشی را ابداع کرد. چند سال بعد پیر هنریک لینگ سوئدی هم راه فریدریش جان را ادامه داده و یک سیستم ژیمناستیک سوئدی را پایه‌ریزی کرد که تأکید زیادی بر منافع پزشکی ژیمناستیک داشت.
در قرن نوزدهم ژیمناستیک آلمانی و سوئدی وارد آمریکا شد و در این کشور جنبه میهنی و نظامی آن پراهمیت‌تر از قبل شد. ژیمناستیک بسیار مورد توجه ارتش آمریکا قرار گرفت و در اوایل قرن بیستم کتابچه‌های راهنمای تمرینی در نیروهای مسلح آمریکا منتشر شد که تمام حرکات و تمرین‌های ژیمناستیک را توضیح داده بود. هرچند کاهش اهمیت جنگ‌های تن به تن و ماشینی شدن و اخیراً کامپیوتری‌شدن جنگ‌ها باعث شده تا اهمیت ژیمناستیک به عنوان تمرینی برای هماهنگی بدن و ذهن کاهش پیدا کند.
ژیمناستیک هنری زنان
قهرمانان ژیمناستیک به‌ویژه در بخش زنان، معمولاً سنین پایینی داشته و طول دوران قهرمانی آنها هم به‌خصوص برای دختران کوتاه است و رو به کوتاه‌تر شدن هم دارد. یکی از دلایل این مسئله آن است که اسباب‌های مدرن ژیمناستیک زنان که اجازهٔ حرکات بسیار سریع، پیچیده و پویا را به دختران می‌دهد برای افراد کوتاه و سبک طراحی شده‌اند. در المپیک ۱۹۷۲ میانگین سن دختران ژیمناست ۱۸ سال، میانگین وزن آنها ۴۶٫۸ کیلوگرم و میانگین قد آنها ۱٫۵۷ متر بود و بهترین ژیمناست‌های زن تاریخ همچون نادیا کومانچی، اولگا کوربوت، و مری لو رتن بسیار کوتاه‌قد و سبک‌وزن بودند. در ژیمناستیک مردان این مسئله اهمیت کمتری دارد، چون نوع ابزارها بیشتر بر قدرت بدنی تأکید دارد تا بر انعطاف حرکتی و پویای ورزشکار.
چهار اسباب ژیمناستیک هنری زنان:
خم‌شدن، دویدن، کشش بدن به عنوان موقعیت‌های مختلف بدن در این رشته معرفی شده‌است. امتیاز به نحوهٔ اجرا و میزان پیچیدگی و سختی حرکت داده میشود. زن ژیمناستیک‌کار براساس میزان پرواز او از تخته پرش و نحوهٔ فرود او و عدم برداشتن قدم اضافه بعد از فرود بر روی زمین امتیاز می‌گیرد.
این رشته از ژیمناستیکِ زنان مورد استقبال بسیاری از تماشاچیان است. در این رشته حرکات و قدرتِ قسمت بالای بدنِ ژیمناست به نمایش گذاشته میشود. میزان زمان‌بندی و شدت نزدیک‌شدن در این رشته مهم است. نحوهٔ امتیازدهی بر میزان ادامه‌دادن حرکت بدون توقف و وقفه می‌باشد.
زن ژیمناست باید قدرتِ تعادل و استقامت خود را بر روی میله‌ای که تنها ۴ اینچ (حدود ۱۰ سانتیمتر) پهنا دارد نمایش دهد.
این حرکات یک حرفه تصویری است، که شامل ترکیبی از حرکات رقص و آهنگ می‌باشد. از ویژگی‌های حرکات زمینی می‌توان به استفادهٔ بهینه و مختلف از حداکثر فضای زمین و سطح پیچیدگی حرکات انجام‌شده بر روی زمین اشاره کرد. شخصیت یک فرد ژیمناست در این حرکات نمایش داده میشود، که کنترل کلیِ بدن را به نمایش می‌گذارد.
ژیمناستیک موزون
این نوع ژیمناستیک ریشه خود را در بخش ژیمناستیک مدرن ایجاد کرده‌است و تحت تأثیر سیستم آزاد سوئدی قرار گرفته‌است. ژیمناستیک آشتیک نشان یک سری از احساسات و عواطف همراه با حرکات بدن می‌باشد. حرکات متناسب اولین بار توسط Emil dalkroz از سوئیس به عنوان تمرینات بدنی برای رقاص‌ها و نوازندگان برای بهبود دامنه حرکات بدنی آنها معرفی شد و همچنین باعث انعطاف عضلات و وضعیت ایستادن مناسب می‌شد. ژیمناستیک موزون نیز تحت تأثیر عناصر رقص از فنلاند قرار گرفت. ژیمناستیک موزون بر اساس عناصر مختلفی از قبیل اجرا، اصول، نرمی حرکات و انجام حرکات در خط و همچنین حالات چهره و حرکات بدن ارزشیابی میشود.
آکروباتیست‌های قوی باعث کاهش امتیاز ژیمناست‌های شرکت‌کننده می‌شو ند. حرکات ژیمناستیک موزون بر روی یک فرش ۴۱ fee + ۴۱ انجام می‌گیرد و با استفاده از خطوطی محدوده شخصی از ان جدا شده‌است Ernes Edin اهالی ستونی به وجود آوردند روشی برای امتیازبندی ژیمناستیک موزون بود و به زودی این ورزش به عنوان یک ورزش رقابتی معرفی شد. ژیمناستیک موزون در سال ۱۹۶۶ در آمریکا معرفی شد.
ولی در آن زمان دارای محبوبیت مردمی بالایی نبود. در سال ۱۹۶۲ فدراسیون بین‌المللی ژیمناستیک این ورزش را به عنوان یک رشته ورزشی معرفی کرد. اولین دوره مسابقات جهانی ژیمناستیک موزون به بودایست با حضور ۱۰ کشور مختلف جهان انجام شد. در سال ۱۹۸۴ در لوس آنجلس مسابقات فردی ژیمناستیک موزون برای اولین بار در المپیک اجرا شد.
فضای موردنیاز برای رقابت های ژیمناستیک به قرار زیر است:
اندازه رسمی تشک برای حرکات زمینی ۱۲٭۱۲ متر، در یک محوطه ۱۴٭۱۴ متر می باشد.
دیگر وسایل ژیمناستیک هر یک نیاز به سطحی برابر ۳۶ متر مربع دارد .
برای پرش از روی خرک نیز یک مسیر به عرض ۱ متر و طول حداقل ۲۵ متر موردنیاز است.
قسمت های مختلف این ورزش در مجموع سطحی برابر ۲۳٭۵/۴۷ متر را اشتغال می کند.
در سال های ژیمناستیک با توجه به قرارگیری وسایل در قسمت های مختلف تماشاچیان ممکن است از اطراف سالن شاهد هر یک از رشته های این ورزش باشند.
با توجه به افزایش طرفداران این رشته ورزشی در سال های اخیر، گنجایش تقریبی ۱۰۰۰۰ نفر برای سالن اصلی مسابقات توصیه می شود.
مزایا و معایب ورزش ژیمناستیک
اساسا هر کاری را که بیشتر تکرار کنید، در آن خبره تر خواهید شد و در ورزش نیز باید تلاش بیش از حد و پر تکراری داشته باشید تا بتوانید در آن متخصص شوید.
اکنون نتایج مطالعاتی که در دسترس است، نشان می دهد که اگر بخواهیم در مدت کوتاهی در چنین ورزش هایی خبره شویم.
نباید منتظر رشد حداکثری باشیم و در واقع باید از زیاده روی کردن پرهیز کنیم .
از طرفی خواهید دید که ژیمناستیک کار ها معمولا در ورزش های استقامتی یا شناکننده ها در بازی هایی مثل بسکتبال عالی نیستند.
سن مناسب برای شروع ژیمناستیک
سن مناسب شروع ژیمناستیک 5 سال به بالا است و در این دوره تا سن 9 سالگی ژیمناستیک فقط باید جنبه بازی و تفریح برای کودک شما داشته باشد.
کودک شما نباید تمام روزهای هفته به تمرین بالای 2 ساعت بپردازد.
این امر موجب خستگی بیش از حد و فشار بر صفحات رشد استخوان میشود.
هررشته ورزشی غیر از ژیمناستیک از این الگو پیروی میکند و نباید بیش از اندازه و حرفه ای در سنین پایین به آن پرداخته شود.
ژیمناستیک برای 2-3 سال
برای کودکانی با سن کمتر، کلاس های مقدماتی باید با تمرکز بر روی ایجاد آشنایی با بدن و همچنین ایجاد علاقه به ورزش و فعالیت بدنی تشکیل شوند.
کلاس های ترکیبی والدین به همراه کودکان باید بر روی حرکاتی نظیر بالا رفتن از صخره، خزیدن بر روی زمین و پریدن باشد.
چرا که این حرکات برای کودکان 2 تا 3 سال مناسب هستند تا بتوانند تسلط بدنی مورد نیاز و اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورند.
تجهیزات موردنیاز
- خرک حلقه
- خرک پرش
- میانه بارفیکس
- دار حلقه
- میله موازی (پارالل)
- چوب موازنه
- ترامپولین
لباس و کفش
مردان ژيمناست بايد در تمام رقابتها پيراهن ورزشي رکابي بپوشند .
در قسمتهاي خرک حلقه، دارحلقه ، پارالل و بارفيکس از شلوار ورزشي بلند با کفش ژيمناستيک با جوراب استفاده نمايند .
در حرکات زميني و پرش خرك مي توان از همين لباس و يا شورت ورزشي و بدون استفاده از کفش ياد شده استفاده کرد .
کاهش افسردگی
علم مدرن بر کاهش افسردگی، اضطراب و استرس تمرکز کرده است و به دنبال روش هایی برای رسیدن به این خواسته است.
این بار، بر اساس مطالعات متعدد، مشارکت در ژیمناستیک می تواند به مبارزه با علائم افسردگی کمک کند.
با توجه به این مطالعه، افسردگی طولانی مدت منجر به ترشح عصبی-غدد درون ریز می شود که بر خلق و خو، خواب، تناسب اندام و سلامت کلی تاثیر می گذارد.
اصولا، سه نوع ژیمناستیک در بازی های المپیک ارائه می شود:
پرش از خرک
حرکات زمینی
در این قسمت ورزشکار بر روی یک تشک ارتجاعی و فنری که به انجام حرکات آکروباتیک کمک می کند، تکنیک های مختلفی را به نمایش می گذارد. این تشک مخصوص یکی از ابزارهای ژیمناستیک هنری محسوب می شود و مردان و زنان بر روی آن به رقابت می پردازند. محدوده ارائه حرکات 12 در 12 متر است. قطر تشک 16.97 متر است. حداکثر زمان برای اجرای حرکات زمینی 90 ثانیه بوده و این حرکات از اصول رقص و آکروباتیک حاصل می شوند. این اجرا باید دقیق، هماهنگ با ریتم موسیقی و زیبا باشد. بسیاری از ژیمناستیک کاران از طراحان رقص باله برای موفقیت در این رشته بهره می برند. موسیقی به انتخاب ورزشکار و مربی تعیین می شود. امتیاز این رشته بر حسب دشواری کار، اجرای اصول پایه و کیفیت کلی کار داده می شود. در صورت زمین خوردن، عدم تعادل و بی کیفیت بودن کار از امتیاز فرد کاسته می شود. تکنیک های سالتو و چرخش های کامل در تشک حرکات زمینی قابل مشاهده است.
پارالل ناهم سطح
در این رشته حرکات متنوعی بین دو میله کوتاه و بلند توسط زنان اجرا می شود. فریم این وسیله از جنس فولاد است. میله ها از فایبرگلاس ساخته شده اند و توسط یک پوشش چوبی پوشیده می شوند. ژیمناستیک کار بین دو میله پرش ها، چرخش ها و … مختلفی انجام می دهد. او بین دو میله جا به جا شده و در آخر بر زمین فرود می آید. داوران بر اساس دشواری فرم، تکنیک و نوع حرکات کار ژیمناست را قضاوت می کنند. در صورت مشاهده فرم نامناسب، افتادن از روی میله، ایجاد وقفه در حرکات، برداشتن قدم اضافی هنگام فرود آمدن از امتیاز ورزشکار کسر خواهد شد. زمانی که حرکت آغاز می شود، مربی به صورت فیزیکی نمی تواند درگیر کار ورزشکار شود. اگر در حین اجرا، ورزشکار از میله پایین بیافتد، مربی می تواند او را بلند کند تا به رقابت ادامه دهد. بازگشت به اجرا، باید کمتر از 30 ثانیه طول بکشد. اگر زمان بازگشت طولانی تر شود، امکان کسر امتیاز و حتی منع از ادامه اجرا، در دستور کار داوران قرار می گیرد. اما رای بیشتر داوران در این مورد انعطاف پذیر است.
چوب موازنه
چوب موزانه نوعی ابزار مکعب مستطیل شکل است که حرکات تعادلی بر روی آن انجام می شود. این حرکات تنها توسط بانوان اجرا می شود. همانند سایر ابزار های ژیمناستیک، ویژگی ها، ابعاد و ارتفاع این وسیله نیز توسط فدراسیون جهانی ژیمناستیک تعیین می شود. طبق آخرین قوانین رسمی اعلام شده، 125 سانتیمتر ارتفاع، 500 سانتیمتر طول و 10 سانتیمتر عرض برای این وسیله مشخص شده است. اجرای حرکات بر روی چروب موازنه تا 90 ثانیه می تواند ادامه داشته باشد. ورزشکار می تواند با پای برهنه و یا حتی با کفش مخصوص ژیمناستیک این حرکات را انجام دهد. در صورت افتادن از روی وسیله، ورزشکار 10 ثانیه فرصت دارد دوباره بر روی چوب سوار شود. اگر این کار را زیر 10 ثانیه انجام دهد، می تواند کار خود را ادامه دهد و امتیازی از او کسر نمی شود. ژیمناستیک کار باید یک سری از هر دو مهارت آکروباتیک را به نمایش بگذارد. این حرکات می توانند در جهات مختلف (جلو، عقب، و کنار) انجام شود.
خرک حلقه
این وسیله ژیمناستیک یکی از سخت ترین شاخه های مختص مردان است. فریم خرک از جنس فولاد و بدنه آن چوبی است. در مدرن های مدرن تر، یک پوشش چرمی نیز بر روی خرک قرار می گیرد. ارتفاع خرک از سطح زمین 115 سانتیمتر، طول بالای آن 160 سانتیمتر، طول زیر 155 سانتیمتر، عرض بالای آن 35 و عرض پایین این وسیله 30 سانتیمتر است. فاصله بین دو حلقه یا قبه 40 سانتیمتر و ارتفاع هر کدام 12 سانتیمتر است. کار بر روی خرک شامل حرکات یک پا و دوپا است. تکنیک قیچی در حرکت تک پا مرسوم است. برای دشوارتر به نظر رسیدن اجرا، ژیمناستیک کاران تنوعات بیشتری را به چرخش ها و مکان قرار دادن دست ها اضافه می کنند. روال کار با پرش از روی خرک و فرود آمدن پایان می پذیرد. در طول تمام حرکات، به جز هنگام قیچی کردن و حرکات تک پا، پاها باید کشیده و به هم چسبیده باشند، و دستها خم نشوند. اگر ورزشکار فقط در یک قسمت خرک کار کند و از خود حرکتی نشان ندهد جریمه می شود. برخورد و سایش با خرک از امتیاز ژیمناست کم می کند.
دارحلقه
این رشته به قدرت بالاتنه زیادی نیازمند دارد، بنابراین مختص مردان است. دارحلقه شامل دو حلقه است که از یک فریم محکم فلزی آویزان شده است. هر حلقه با یک بند حمایت می شود و بندها به یک کابل فلزی متصل هستند. قطر هر حلقه 18 سانتیمتر، ضخامت هر کدام 2.8 سانتیمتر و فاصله نقطه آویز تا مرکز حلقه ها 300 سانتیمتر است. دو نقطه آویز 50 سانتیمتر از یکدیگر فاصله دارند. کار بر بر روی دارحلقه به چرخش، قدرتی و ایستادگی نیاز دارد. یکی از زیباترین و شناخته شده ترین تکنیک ها حالت Iron cross است که با کشیده نگه داشتن دست ها در طرفین بدن و حفظ این حالت T شکل حداقل به مدت 2 ثانیه اجرا می شود. دستان خمیده، استفاده از بندهای دارحلقه برای حفظ تعادل و چرخش بیش از حد باعث کاهش امتیاز ژیمناست می شود.
میله پارالل
در این رشته، ژیمناستیک کاران بر روی دو میله موازی که از زیر با فریم های فلزی حمایت می شوند، حرکات متنوعی انجام می دهند. در بیشتر موارد، میله ها از جنس چوب هستند. طول هر میله 350 سانتیمتر، ضخامت استوانه شکل آنها 5 سانتیمتر و عرض هر کدام 4 سانتیمتر است. ارتفاع میله ها از سطح زمین 200 سانتیمتر بوده و بین آنها 42 سانتیمتر فاصله وجود دارد. ایجاد حمایت از دستها، آویزان نگه داشتن بدن، ثابت ماندن و … از مهارت های اجرایی این رشته است که عدم رعایت هر کدام به کسر امتیاز منجر می شود.
بارفیکس
این رشته نیز فقط برای مردان طراحی شده است. یک میله افقی به طول 240 سانتیمتر و قطر 2.8 سانتیمتر، در ارتفاع 277 سانتیمتری از سطح زمین نصب شده است. مهارت هایی که بر روی بارفیکس به نمایش گذاشته می شود شامل ایجاد تنوع در طرز گرفتن میله، انواع چرخش، رها کردن بدن و گرفتن دوباره میله، و فرود آمدن است. بارفیکس از انرژی خواه ترین رشته های ژیمناستیک هنری است. طرز گرفتن میله ها یا گرایپ و ایجاد تنوع تاثیر زیادی بر امتیاز ورزشکار دارد.